Η ψωρίαση είναι μια πολυπαραγοντική νόσος για την οποία έχουν αναπτυχθεί και συνεχίζουν να αναπτύσσονται νέες θεραπείες.

Αν και η ψωρίαση είναι μία χρόνια νόσος, η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της μπορεί να επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό με την κατάλληλη αγωγή, χάρη στη συνεχή εξέλιξη των διαθέσιμων θεραπειών.

Οι συνεχιζόμενες έρευνες που γίνονται σχετικά με την ψωρίαση και τους μηχανισμούς του ανοσοποιητικού συστήματος που την επηρεάζουν, έχουν οδηγήσει σε ανακαλύψεις που έχουν σαν αποτέλεσμα τον σχεδιασμό ασφαλέστερων, πιο στοχευόμενων και πιο αποτελεσματικών θεραπευτικών σχημάτων για την αντιμετώπισή της.

Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές θεραπευτικές επιλογές για τη διαχείριση της ψωρίασης και την ανακούφιση από τα συμπτώματα. Ο δερματολόγος σας είναι εκείνος που θα μπορέσει να σας βοηθήσει να βρείτε την κατάλληλη θεραπεία για εσάς, καθώς εκδηλώνεται διαφορετικά σε κάθε άτομο

Τοπικές θεραπείες

Τα συμπτώματα των περισσότερων ατόμων με ήπιας μορφής ψωρίαση, μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με τοπικές αγωγές, οι οποίες παρέχουν υψηλή αποτελεσματικότητα και είναι ασφαλείς στη χρήση. Πρόκειται για προϊόντα που εφαρμόζονται απευθείας στο δέρμα, αντιμετωπίζοντας τη φαγούρα, απομακρύνοντας τις πλάκες και καταπραΰνοντας τη φλεγμονή.

Οι τοπικές αγωγές για την ψωρίαση παρέχονται πλέον σε πολλές μορφές όπως αφρού, κρέμας και gel. Αυτές οι νέου τύπου τοπικές θεραπείες είναι διαθέσιμες τα τελευταία χρόνια, οι οποίες αναπτύχθηκαν με στόχο:

• την ενίσχυση της διείσδυσης
• την αύξηση της αποτελεσματικότητας
• τη βελτίωση της εμπειρίας χρήσης των ασθενών.
  

Σε άτομα με μέτρια και σοβαρή ψωρίαση, οι τοπικές αγωγές χρησιμοποιούνται συνήθως συμπληρωματικά σε θεραπευτικά σχήματα που τις συνδυάζουν με τη φωτοθεραπεία, τα συστηματικά ή/και βιολογικά φάρμακα. Η θεραπεία με αποκλειστική χρήση τοπικής αγωγής δεν συνιστάται συνήθως όταν η νόσος είναι σοβαρή ή οι δερματικές βλάβες είναι εκτεταμένες ή χρονικά ανθεκτικές.

Σε κάθε περίπτωση, η θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ανάγκες κάθε ατόμου και ο μόνος αρμόδιος για να σας προτείνει το κατάλληλο θεραπευτικό σχήμα είναι ο δερματολόγος σας.

Οι τοπικές θεραπείες για να είναι αποτελεσματικές και ασφαλείς θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με τον τρόπο και για το χρονικό διάστημα που θα καθοριστεί από τον δερματολόγο σας, ενώ πολλές φορές, συμπληρωματικές θεραπείες θα πρέπει να εφαρμοστούν ώστε να επιτευχθούν οι θεραπευτικοί στόχοι.
Επίσης, κάθε τοπική θεραπεία είναι διαφορετική ως προς την ισχύ της, το σημείο που μπορεί να εφαρμοστεί, την ποσότητα αλλά και τη διάρκεια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια για να δώσει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Οι παράγοντες που θα πρέπει να συνυπολογιστούν είναι πολλοί, και αν ο στόχος σας είναι να θέσετε υπό έλεγχο τη νόσο με ασφάλεια, θα πρέπει να αποφύγετε την αυτοδιαχείριση και να ακολουθήσετε την θεραπευτική αγωγή που σας έχει συστήσει ο γιατρός σας.

Είδη τοπικών θεραπειών ανάλογα με τη δραστική ουσία και τη λειτουργία τους:

Τοπικά κορτικοστεροειδή

Οι τοπικές αγωγές με κορτικοστεροειδή, βοηθούν στην απομάκρυνση των φολίδων (λεπιών), στη μείωση του οιδήματος, του ερεθισμού, του ερυθήματος και της φαγούρας. Διατίθενται σε διάφορους τύπους από άποψη ισχύος και περιεκτικότητας όσον αφορά την δραστική τους ουσία. Όσο πιο ισχυρό είναι το σκεύασμα, τόσο πιο επιμελής θα πρέπει να είστε εάν το χρησιμοποιείτε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν είναι λέπτυνση του δέρματος όπως και αλλαγές στο χρώμα του, εύκολος μωλωπισμός, ραγάδες, κοκκίνισμα και διεσταλμένα επιφανειακά αιμοφόρα αγγεία (ευρυαγγείες).
Συνήθως, τα ισχυρά στεροειδή δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε καθημερινή βάση για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Σε περίπτωση που ακολουθείτε τέτοιου είδους θεραπεία, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας προτού να σταματήσετε τη χρήση τους καθώς η απότομη διακοπή τους μπορεί να οδηγήσει σε υποτροπή με οξεία έξαρση της ψωρίασης.
Εάν η χρήση τοπικής αγωγής που περιέχει αποκλειστικά κορτικοστεροειδή σας προβληματίζει, ζητήστε από το γιατρό σας να σας μιλήσει για τα σκευάσματα συνδυασμών. Πρόκειται για τοπικές αγωγές οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με μεγαλύτερη ασφάλεια, λόγω του ότι περιέχουν και μια δεύτερη ουσία η οποία δρα ανασταλτικά  στις παρενέργειες του κορτικοστεροειδούς.

Παράγωγα Βιταμίνης D

Πρόκειται για αγωγές που λειτουργούν μειώνοντας την παραγωγή των κερατινοκυττάρων, περιορίζοντας έτσι την μελλοντική δημιουργία των χαρακτηριστικών λεπιών της ψωρίασης. Συνήθως προτείνεται η χρήση τους σε θεραπευτικά σχήματα που τα συνδυάζουν με κορτικοειδή καθώς έχουν την ιδιότητα να μειώνουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των κορτικοστεροειδών, όμως δεν είναι πολύ αποτελεσματικά ως μονο-θεραπεία.

Απολεπιστικά

Προϊόντα που συμβάλλουν στην απομάκρυνση της ψωριασικής πλάκας διασπώντας την εξωτερική στιβάδα του δέρματος (την κεράτινη στιβάδα), δηλαδή την ασημόχρωμη σκληρή επιφάνειας που δημιουργείται από τον υπερ-πολλαπλασιασμό των δερματικών κυττάρων, αλλά δεν επιβραδύνουν τον μελλοντικό υπερ-πολλαπλασιασμό των δερματικών κυττάρων, ούτε μειώνουν το οιδήμα, τον ερεθισμού, την ερυθρότητα και τη φαγούρα. Δεν είναι κατάλληλα για μακροχρόνια θεραπεία και συχνά, χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες ώστε να βοηθήσουν στην πιο γρήγορη απομάκρυνση των λεπιών, δίνοντας  την ευκαιρία στα τοπικά αντιψωριασικά να δράσουν πιο εύκολα.

Άλλα σκευάσματα

Συνδυαστικές θεραπείες κορτικοειδούς και βιταμίνης D
Tα συνδυαστικά σχήματα, αποτελούν φάρμακα νέας γενιάς που χρησιμοποιούν ουσίες από διαφορετικές κατηγορίες συνδυάζοντας τα οφέλη και μειώνοντας τις παρενέργειες. Πρόκειται για τοπικές αγωγές, οι κυριότερες εκ των οποίων είναι συνδυασμοί :

• κορτικοστεροειδούς και παράγωγου Βιταμίνης D
• κορτικοστεροειδούς με σαλικυλικό οξύ

Οι συνδυασμοί κορτικοστεροειδούς και παράγωγου Βιταμίνης D φαίνεται, βάσει πρόσφατων ανακαλύψεων, να προσφέρουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σύγκριση με τη χρήση μόνο κορτικοστεροειδών ή μόνο βιταμίνης D.

Ο μηχανισμός δράσης των παράγωγων βιταμίνης D στην ψωρίαση, οφείλεται στο ότι προσκολλούνται στους υποδοχείς βιταμίνης D, με αποτέλεσμα την αναστολή του πολλαπλασιασμού των κερατινοκυττάρων και την ρύθμιση της διαφοροποίησης των κερατινοκυττάρων.

Σε περιοχές με πολύ ευαίσθητο δέρμα, π.χ. πρόσωπο, μασχάλες και γεννητικά όργανα στις κατευθυντήριες οδηγίες συστήνεται τοπική θεραπεία με ομάδα φαρμάκων που ονομάζονται αναστολείς καλσινευρίνης, το τακρόλιμους & το πιμεκρόλιμους

Φωτοθεραπεία

Το ηλιακό φως έχει θετικό αποτέλεσμα σε πολλούς ασθενείς με ψωρίαση. Έτσι, οι θεραπείες μπορεί να περιλαμβάνουν συστηματική έκθεση στο ηλιακό φως (κλιματοθεραπεία) ή τη θεραπεία με τεχνητή υπεριώδη ακτινοβολία. Η φωτοθεραπεία χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της μέτριας έως σοβαρής ψωρίασης. Δεν έχει εξακριβωθεί πώς ακριβώς λειτουργεί η φωτοθεραπεία, αλλά είναι γνωστό ότι το φυσικό φως και η θεραπεία με συγκεκριμένες μορφές υπεριώδους ακτινοβολίας μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ψωρίαση σε πολλούς ασθενείς. Μειώνει τον υπερ-πολλαπλασιασμό των δερματικών κυττάρων και έχει θετικό αποτέλεσμα στη φλεγμονή. Υπάρχουν 2 είδη φωτοθεραπείας:

Υπεριώδης ακτινοβολία B (UVB): Αυτός ο τύπος ακτινοβολίας υπάρχει επίσης στο φυσικό φως. Έχει την ιδιότητα να διαπερνά το δέρμα, βοηθώντας στην επιβράδυνση του υπερπολλαπλασιασμού των δερματικών κυττάρων στις προσβεβλημένες περιοχές. Κατά την διάρκεια των ραντεβού που γίνονται από εξειδικευμένους τεχνικούς σε ειδικά κέντρα, ο ασθενής εκτίθεται σε UVB ακτινοβολία για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και σε τακτική βάση.
Η θεραπεία με ακτινοβολία B-UVB χρησιμοποιείται στα πλαίσια της  θεραπείας της ψωρίασης για περισσότερα από 75 χρόνια. Αν και πρόκειται για μια από τις πιο κλασσικές μεθόδους αντιμετώπισης, συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό όπλο στη φαρέτρα των δερματολόγων είτε ως μονοθεραπεία είτε σε συνδυασμό με άλλες αγωγές.

Φωτοθεραπεία PUVA (Ψωραλένιο + ακτινοβολία UVA): ένας άλλος τύπος φωτοθεραπείας, είναι εκείνος που βασίζεται στην υπεριώδη ακτινοβολία A. Αυτός ο τύπος υπεριώδους ακτινοβολίας είναι αποτελεσματικός μόνον όταν συνδυάζεται με έναν φωτοευαίσθητο παράγοντα, το ψωραλένιο.
Κάποιες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες της φωτοθεραπείας που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι ασθενείς είναι κοκκινίλα, φαγούρα και ξηρότητα του δέρματος μετά από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Λιγότερο συχνά, κάποια άτομα μπορεί να εμφανίσουν μια αντίδραση που μοιάζει με ηλιακό έγκαυμα, ενώ είναι επίσης πιθανό να εμφανίσουν μια προσωρινή επιδείνωση της ψωρίασης προτού το δέρμα αρχίσει να καθαρίζει.
Το ηλιακό φως μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά βελτιώνοντας την εμφάνιση των συμπτωμάτων της ψωρίασης, όμως θα πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολές. Θα πρέπει να γνωρίζετε, ότι είναι πολύ σημαντικό να αποφεύγετε τα ηλιακά εγκαύματα καθώς η υπερβολική έκθεση στο ηλιακό φως μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρη γήρανση και σε αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του δέρματος.

Συστηματικές θεραπείες

Οι θεραπείες αυτές ονομάζονται έτσι επειδή επηρεάζουν συνολικά τον οργανισμό, δεν περιορίζονται μόνο σε μια τοπική περιοχή του δέρματος. Χορηγούνται είτε από το στόμα είτε με ένεση και, δεδομένου ότι ενεργούν σε ολόκληρο τον οργανισμό, χρησιμοποιούνται συνήθως μόνο στις πιο σοβαρές μορφές ψωρίασης ή στην ψωριασική αρθρίτιδα.

Μέχρι κάποια χρόνια πριν, το σύνηθες ήταν να συνταγογραφούνται όταν οι έκταση των δερματικών βλαβών ήταν μεγαλύτερη από το 10% του σώματος και οι τοπικές θεραπείες ή ένας συνδυασμός τοπικής θεραπείας και φωτοθεραπείας δεν ήταν πια επιτυχής. Σήμερα, η χρήση τους προτείνεται και σε ασθενείς που παρουσιάζουν συμπτώματα ακόμα και σε μικρότερο ποσοστό αν αυτό αφορά ευαίσθητες περιοχές ή η νόσος  έχει επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό αρνητικά την ψυχολογία τους. Οι συστηματικές θεραπείες συνεχίζουν να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της ψωρίασης, καθιστώντας τες σε πολλές περιπτώσεις την κατάλληλη θεραπεία για μια μεγάλη μερίδα ασθενών.  

Ανοσοκασταλτικά: Ενεργούν καταστέλλοντας την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Βοηθούν στην επιβράδυνση της ανάπτυξης συγκεκριμένων ανοσοκυττάρων, με διάφορες δυνητικά ανεπιθύμητες ενέργειες, μεταξύ αυτών η υπέρταση και η νεφροτοξικότητα και χρησιμοποιούνται μόνο σε περιπτώσεις πιο σοβαρής ψωρίασης.

Αντιμεταβολίτες: Ενεργούν δεσμεύοντας και αναστέλλοντας τη δράση ενός ενζύμου που συμμετέχει στην ταχεία ανάπτυξη των κυττάρων. Με αυτόν τον τρόπο επιβραδύνουν το ρυθμό ανάπτυξης των δερματικών κυττάρων όμως υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσουν ηπατική βλάβη. Γι' αυτόν το λόγο είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι ασθενείς να παρακολουθούνται στενά. Συνήθως, ζητείται από τους ασθενείς να αποφεύγουν την κατανάλωση οινοπνευματωδών και άλλων ουσιών που επιβαρύνουν το ήπαρ ενώ είναι εξαιρετικά σημαντικό να ελέγχεται η αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα από τον θεράποντα γιατρό τους.

Συστημικά αντιψωριασικά: Επανακαθορίζουν ένα πιο φυσιολογικό τρόπο κυτταρικής ανάπτυξης και χρησιμοποιούνται συχνά στην αντιμετώπιση ιδιαίτερων τύπων ψωρίασης όπως της ερυθροδερμικής και της φλυκταινώδους. Λόγω του ότι συνδέονται με διάφορες ανεπιθύμητες ενέργειες, οι γυναίκες θα πρέπει να αποφεύγουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον δύο χρόνια μετά τη θεραπεία, δεδομένου ότι μπορεί να προκαλέσουνσοβαρές κληρονομικές ανωμαλίες.

Βιολογικές θεραπείες

Οι βιολογικοί παράγοντες αποτελούν ειδικό τύπο συστημικής θεραπείας, η οποία συνήθως χορηγείται με ένεση και στοχεύει σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος.

Βιολογικοί παράγοντες

Οι βιολογικές θεραπείες στοχεύουν συγκεκριμένα τμήματα του ανοσοποιητικού συστήματος. Είναι θεραπείες, οι οποίες χορηγούνται συνήθως με υποδόρια ένεση. Ενεργούν αποκλείοντας τη δράση συγκεκριμένων παραγόντων στο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι θεραπείες με βιολογικούς παράγοντες είναι πολύ ακριβές, καλύπτονται ωστόσο από τα ασφαλιστικά ταμεία και συνήθως χρησιμοποιούνται μόνο στη σοβαρή ψωρίαση.

Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζετε ότι ορισμένα εμβόλια μπορεί να μην μπορούν να χορηγηθούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Αν χρειάζεται να εμβολιαστείτε, να ενημερώνετε πάντοτε το γιατρό σας ότι λαμβάνετε θεραπεία με βιολογικό παράγοντα.

Συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η αντίδραση στο σημείο της ένεσης, ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν και σοβαρότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Αν εμφανίσετε οποιαδήποτε ανεπιθύμητη ενέργεια, επικοινωνήστε απευθείας με το γιατρό σας.

Θεραπείες μονοκλωνικών αντισωμάτων

Τα τελευταία χρόνια, χάρη στην αυξανόμενη γνώση σχετικά με την φύση των μηχανισμών της ψωρίασης, νέες ασφαλείς στοχευμένες θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα αναπτύχθηκαν, οι οποίες αποδεικνύονται ιδιαίτερα αποτελεσματικές  στη διαχείριση της μέτριας έως σοβαρής ψωρίασης.

Υπάρχουν πλέον τόσες πολλές διαθέσιμες θεραπείες, που δεν υπάρχει λόγος ασθενείς που δεν μένουν ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα της θεραπείας τους να απογοητεύονται. Αν πιστεύετε ότι η θεραπεία που λαμβάνετε δεν είναι πλέον αποτελεσματική ή σας προκαλεί παρενέργειες, η καλύτερη κίνηση είναι να μιλήσετε με τον γιατρό σας. Εκείνος θα μπορέσει να σας κατευθύνει και να σας ενημερώσει σχετικά με τις πιο πρόσφατες θεραπευτικές επιλογές και μαζί να βρείτε εκείνη που ταιριάζει στη δική σας ψωρίαση.

Βιβλιογραφικές αναφορές:

Menter A et al. J Am Acad Dermatol. 2008 May;58(5):826-850.
Menter A et al. J Am Acad Dermatol. 2009 Apr;60(4):643-659.
Menter A et al. J Am Acad Dermatol. 2009 Sep;61(3):451-485.
Menter A et al. J Am Acad Dermatol. 2010 Jan;62(1):114-135.
Conrad C & Gilliet M. Clinic Rev Allerg Immunol. 2018;54:102–113.
Rendon A & Schäkel K. Int. J. Mol. Sci. 2019;20(6):1475.